De romantiek van bezettingen en medezeggenschap: een vergane glorie?

Het afgelopen academisch jaar stond in het teken van bezettingen door studenten. Bijna geen enkele universiteit ontsprong de dans. Wat maakt de bezettingen zo’n populair middel en kan de medezeggenschap daar iets van leren?

De jaren 1968 en 1969 waren turbulente jaren aan veel Europese universiteiten. De studentenopstand in ’68 aan de Sorbonne in Parijs is het signaal voor een revolutionaire beweging, die uiteindelijk ook overwaait naar Nederland. Waar voor veel Nederlanders de medezeggenschap verbonden is aan de bezetting van het Maagdenhuis, zijn het eigenlijk de studenten uit Tilburg die voor het eerst een Nederlandse universiteit bezetten (zie video onderaan het artikel). De bezettingen in zowel Tilburg als Amsterdam staan bekend om de eis voor meebeslissingrecht in het universiteitsbestuur, wat vandaag de dag enigzins gereduceerd is vastgelegd in de vorm van de medezeggenschap via de Wet Hoger Onderwijs. Wat ze nog meer eisten? Iets wat vandaag de dag eigenlijk net zo relevant is als toen: de studenten wilden dat er meer aandacht zou worden besteed aan actuele, maatschappelijke kwesties in onderwijs en onderzoek.

Nog altijd relevant

Op maandagochtend 8 mei verzamelt een groep van zo’n 40 demonstranten zich in het Minnaet op het Utrecht Science Park met het doel om het gebouw te bezetten. De naam van de groep: End Fossil Occupy (EFO). De actie maakte onderdeel uit van een reeks bezettingen in de actiemaand #MayWeOccupy waarmee op verschillende universiteiten in Europa aandacht werd gevraagd voor de klimaatcrisis. Met de bezetting willen de studenten de universiteit dwingen de banden met de fossiele industrie te verbreken, omdat bedrijven zoals Shell in hun ogen grote obstakels zijn voor een duurzame transitie. Dat lukte helaas niet; wel riep de UU op hun aandringen de noodtoestand uit. Ook hadden ze andere eisen, zoals meer inspraak op het beleid van de universiteit. En mocht dat nou net zijn waar de medezeggenschap zich dagelijks mee bezig houdt; maar blijkbaar – volgens de activisten – lang niet genoeg.

Een week later was het weer raak. Deze keer bij de Universiteit van Amsterdam. Echter verliep deze demonstratie niet zo vredig als in Utrecht. Rond 22.00 uur begon de ME met het ontruimen van het pand. 14 personen werden gearresteerd. Ook de gebouwen van de Erasmus en de TU Eindhoven werden bezet. Voor die laatste had men extra oog in de media, nadat de bestuursvoorzitter Robert-Jan Smits zelf een handje had meegeholpen bij het wegslepen van de studenten uit de bestuurskamer.

De VU Amsterdam wachtte niet op een bezetting en kondigde zelf in april aan dat ze niet langer wil samenwerken met bedrijven in de fossiele-energiesector die zich niet houden aan het Klimaatakkoord. Ook op de TU Delft wordt de laatste maanden actie gevoerd door klimaatactivisten van End Fossil en Scientist Rebellion. In december was vice-rector Rob Mudde nog heel duidelijk: “We zullen niet alle banden met de fossiele industrie verbreken. We werken juist met deze bedrijven samen om de energietransitie te versnellen.” Een argument dat ook door andere bestuurders wordt aangehaald.

Medezeggenschap en bezettingen

Kan de medezeggenschap iets leren van de bezettingen? Of moet de medezeggenschap bezettingen aan de radicale actiegroepen over laten? Gaan ze hand in hand? Zijn de actiegroepen mogelijke handlangers in de strijd naar een duurzame universiteit? Beiden lijken hard nodig. Zo was Lijst VUUR, de studentenpartij in Utrecht, al twee jaar bezig met gesprekken met facilitaire medewerkers en het uitrollen van een plan voor plantaardige melk in de koffiemachines in de universiteitsgebouwen; één van de eisen van End Fossil Occupy. Afgelopen mei werd het plan definitief bekend gemaakt: Medezeggenschap werkt (vooralsnog), maar de actiegroepen met hun bezettingen voeren de druk flink op. Mocht de gebrekkige ondersteuning van medezeggenschappers voortduren, dan moeten studenten in de medezeggenschap misschien toch maar terugkeren naar hun roots.

Door: Rémi ter Haar

Wat vind jij? Denk je dat medezeggenschap iets kan leren van de bezettingen? Of zijn bezettingen veel te radicaal? Zou de medezeggenschap de eisen van de activisten ter inspiratie moeten nemen? Stuur een mailtje naar info@landelijkoverlegfracties.nl.